Położony na terenie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego kościół pw. Świętego Krzyża powstał w XIV wieku. Z powstaniem kościoła związana jest legenda, według której gdański kupiec Henryk próbował ukraść relikwie Krzyża Świętego, przechowywane w kościele oo. dominikanów. Pod osłoną nocy chciał wywieźć relikwię z miasta, ale już poza murami miejskimi woły stanęły i nie chciały dalej ciągnąć wozu. Przerażony Henryk zawrócił do miasta, oddał relikwię a następnie ufundował w miejscu cudownego zdarzenia kościół – pierwotnie drewniany, później murowany w stylu renesansu.

Pod koniec XVII w. świątynia została przejęta przez dominikanów obserwantów, którzy wybudowali przy niej klasztor. W XIX wieku kościół był użytkowany m. in. jako koszarowy magazyn, a z biegiem lat stopniowo popadał w ruinę. W czasach II Rzeczpospolitej, podczas przebudowy związanej z przystosowaniem całego kompleksu do potrzeb uczelni, przeprowadzono remont świątyni z częściowym zachowaniem renesansowych cech bryły budynku. Wnętrze nabrało natomiast surowego klimatu świątyń z pierwszych wieków chrześcijaństwa.