Stojący na wzgórzu, charakterystyczny Zamek Lubelski to jeden z symboli architektonicznych i historycznych Lublina. Losy tego miejsca są zarazem dostojne i tragiczne. Uważa się, że na wzgórzu zamkowym już w VI wieku naszej ery istniała wczesnośredniowieczna osada. W XII wieku swoją siedzibę miał tu kasztelan, a w XIII wieku wybudowano istniejącą do dziś okrągłą wieżę.

Przełomową datą w dziejach zamku był rok 1341 kiedy nastąpił najazd Tatarów na Lublin. Po tym wydarzeniu król Kazimierz Wielki zdecydował o wystawieniu murowanego zamku w miejscu drewnianego grodu. Na zamku często gościli królowie, wielokrotnie przyjeżdżał tu Władysław Jagiełło a Jan Długosz przez dwa lata opiekował się synami Kazimierza Jagiellończyka. W XVI wieku, za panowania Zygmunta Starego zamek przebudowano. Wybudowana została brama wjazdowa, dobudowano drugie piętro oraz okazałą attykę.

Dnia 1 lipca 1569 roku na zamku w Lublinie podczas walnego sejmu Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego, z udziałem króla Zygmunta Augusta została zaprzysiężona unia polsko-litewska zwana Unią Lubelską. Była to pierwsza międzypaństwowa unia realna zawarta w Europie.

W XVII wieku podczas potopu szwedzkiego, zamek popadł w ruinę. Dopiero w XIX wieku w miejscu zniszczonych budowli zaplanowano budowę gmachu więziennego. Wybudowano okazały obiekt w stylu neogotyckim, który zaprojektował inż. Jan Stompf. Od połowy XIX wieku do 1915 roku trafiali tu głównie więźniowie polityczni wśród nich byli m.in. Aleksander Głowacki (Bolesław Prus) i Andrzej Strug.

W latach 1939-1944 Zamek był siedzibą więzienia śledczego gestapo, w którym życie straciło ok. 3000 osób. Największej egzekucji Niemcy dokonali 22 lipca 1944 roku, w przeddzień wyzwolenia Lublina. Zamordowano wtedy blisko 300 więźniów. W latach 1944-1954 na zamku funkcjonowało więzienie NKWD i UB. Przez jego mury przeszło około 35 tysięcy zatrzymanych a życie straciło około 200 osób.

Od 1957 roku gmach jest siedzibą Muzeum Lubelskiego, w 2021 roku przemianowanego na Muzeum Narodowe w Lublinie. Zgromadzono tu bogate zbiory w działach, m.in.: archeologicznym, numizmatycznym, militariów czy etnograficznym. W galerii malarstwa eksponowany jest słynny obraz Jana Matejki "Unia Lubelska".

Znajdująca się na Wzgórzu Zamkowym Kaplica Trójcy Świętej jest unikatowym przykładem zespolenia gotyckiej architektury z rusko-bizantyjskimi freskami. Jest jednym z najcenniejszych zabytków sztuki średniowiecznej w Polsce i w Europie.

Kaplica Trójcy Świętej razem kościołem oo. domnikanów oraz pomnikiem Unii Lubelskiej na placu Litewskim, została uhonorowana Znakiem Dziedzictwa Europejskiego. To wyróżnienie przyznawane obiektom, które odegrały szczególną rolę w kształtowaniu historii i kultury Europy lub rozwoju wartości stanowiących fundament integracji europejskiej.