1 lipca 1569 roku zawarto unię polsko-litewską, zwaną Unią Lubelską. Przedstawiamy miejsca szczególnie związane z tym historycznym wydarzeniem, które zostały uhonorowane Znakiem Dziedzictwa Europejskiego. To wyróżnienie przyznawane obiektom, które odegrały szczególną rolę w kształtowaniu historii i kultury Europy lub rozwoju wartości stanowiących fundament integracji europejskiej. Są to: Kaplica Trójcy Świętej, kościół oo. dominikanów pw. św. Stanisława BM oraz pomnik Unii Lubelskiej na placu Litewskim.
Kaplica Trójcy Świętej
Stojąca na wzgórzu zamkowym Kaplica Trójcy Świętej jest unikatowym przykładem zespolenia gotyckiej architektury z rusko-bizantyjskimi freskami. To jeden z najcenniejszych zabytków sztuki średniowiecznej w Polsce i w Europie. Kaplica została wzniesiona wraz z zamkiem przez króla Kazimierza Wielkiego w drugiej połowie XIV wieku. Na początku XV wieku, na zlecenie króla Władysława Jagiełły, ruscy malarze pod kierunkiem mistrza Andrzeja pokryli wnętrze kaplicy freskami w stylu rusko-bizantyjskim. Prace zakończono w 1418 roku. Malowidła zostały wykonane stosowaną wówczas techniką tzw. mokrego tynku, na który składała się zaprawa z wapna i drobno ciętych włókien. W ciągu jednego dnia kładziono tyle tynku ile malarz mógł zamalować. Taki sposób malowania był mozolny ale też niezwykle trwały.
Kompozycja malowideł została stworzona stosując zasadę hierarchii zstępującej. Na sklepieniu nad prezbiterium umieszczono Trójcę Świętą. Nieco niżej można zobaczyć serafiny, cherubiny, tematy eucharystyczne. W nawie natomiast poczet proroków i cykl ewangeliczny. Całość dopełniają sceny z życia Chrystusa, Maryi i świętych. Ciekawostką jest fakt, że w Kaplicy można zobaczyć dwa z trzech istniejących do dziś portretów króla Jagiełły namalowanych za jego życia. Niezwykłe są też wydrapane w ścianach podpisy, z których dwa pochodzą z roku1569. Jeden z nich, na obudowie schodów prowadzących na chór zawiera też łaciński napis „unia facta Est cum ducatus Lytwanie” co znaczy „unia z Litwą została zawarta”.
Kaplica jest w typie świątyni dwukondygnacyjnej, jednofilarowej rozpowszechnionej w średniowiecznej łacińskiej Europie. Obie kondygnacje mają jednakowy układ przestrzenny. Górna kondygnacja ma kwadratową nawę i wielobocznie wydłużone prezbiterium. Typowo gotyckie, gwiaździste sklepienie wspiera się na potężnym ośmiobocznym filarze.
Kościół i klasztor oo. dominikanów
Jednym z najważniejszych zabytków Lublina jest kościół i klasztor oo. dominikanów. Zakon przybył do Lublina w latach trzydziestych XIII wieku. W 1342 roku, po najeździe Tatarów, z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego, w miejscu drewnianego, został wybudowany ceglany, gotycki kościół pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika. Kościół był kilkakrotnie rozbudowywany. Największa przebudowa miała miejsce po pożarze w 1575 roku. Budowli nadano wówczas cechy stylu renesansu lubelskiego. Architektem przebudowy był Rudolf Negroni. W 1569 roku w kościele odbyło się uroczyste nabożeństwo dziękczynne po zawarciu Unii Lubelskiej.
W roku 1967 kościół został podniesiony do rangi bazyliki mniejszej przez papieża Pawła VI. Wraz z kościołem od XV do XVII wieku budowany był etapami przylegający klasztor. W najstarszej części zachowały się sklepienia krzyżowo-żebrowe oraz portal z XV wieku. Jednym z ciekawszych miejsc w klasztorze jest dawny refektarz z charakterystycznym sklepieniem palmowym, opartym na jednej kolumnie. Według tradycji klasztornej, w refektarzu została podpisana Unia Lubelska w 1569 roku.
Lubelscy dominikanie przez kilka wieków przez kilka wieków byli w posiadaniu jednej z największych na świecie relikwii Krzyża Świętego. Relikwia trafiła w XIV wieku do Lublina z Kijowa. W roku 1991 relikwię skradziono i nigdy jej nie odnaleziono.
Pomnik Unii Lubelskiej
Znajdujący się na placu Litewskim pomnik Unii Lubelskiej został wystawiony z inicjatywy Stanisława Staszica w 1826 r. Upamiętnia jedno z najważniejszych wydarzeń w historii Lublina - unię polsko-litewską z 1569 r. Miejsce, w którym stanął pomnik nie jest przypadkowe. To właśnie tutaj obozowała szlachta litewska przybyła na sejm unijny. Wizję pomnika przedstawił Feliks Bentkowski, Paweł Maliński natomiast jest autorem płaskorzeźby przedstawiającej dwie kobiece postacie podające sobie ręce, pomiędzy którymi znajdują się herby Polski i Litwy.
