Świątynia wybudowana w latach 1607-1633 przy ulicy Ruskiej, pomiędzy wzgózem Czwartek i wzgórzem Staromiejskim, jest ważnym przykładem wielowyznaniowości Lublina. W 1638 r. król Włądysław IV poddał cerkiew władzy chełmskiego biskupa Metodego Terleckiego, który osadził w niej bazylianów, zwolenników Unii Brzeskiej. Od 1875 roku cerkiew należy ponownie do wyznawców prawosławia, pełniąc obecnie funkcję katedry Diecezji Lubelsko-Chełmskiej, której Lublin jest siedzibą.

Oryginalny renesansowy styl sklepienia został przywrócony w latach 2002-2003. Przedstawia wizerunki Ducha Świętego, cherubinów, serfafinów, archaniołów, oraz dekoracje sztukateryjne. Fragment XVII-wiecznej polichromii widoczny na wschodniej ścianie nawy przedstawia ukrzyżowanie. Najcenniejszym elementem wystroju wnętrza jest późnorenesansowy ikonostas z pierwszej połowy XVII wieku, wraz z ikonami z XVI i XVII wieku. Najsarsza ikona pochodzi z połowy XVI wieku i przedstawia Zaśnięcie Marii Panny.